Zaburzenia w rozwoju komunikowania się dotyczą różnych sfer życiowych, oraz poziomów językowych. Dzieci z zespołem Downa charakteryzuje obniżony poziom zrozumienia, zaburzona jest również umiejętność budowania zdań. Rozwój mowy u dzieci z ZD jest bardzo zróżnicowany można wyróżnić kilka charakterystycznych cech, są nimi m.in.:[1]
- Nieprawidłowości w sposobie oddychania, krótki wydech, częste mówienie na wdechu
- Fonacja jest często ochrypła i spowolniona
- Głos jest bardzo matowy i niski
- Tempo mowy jest często zbyt szybkie, a w niektórych przypadkach zbyt wolne
- Często występuje brak płynności mówienia
- Wymowa często jest niezrozumiała dla otoczenia
- Często mamy styczność z substytucją głoskową, zniekształceniem głosek, elizją i posługiwaniem się szczątkami wyrazów
- Bardzo duże problemy przez małą elastyczność warg wywołują głoski : p, b, m, f, w
- Najczęstszą spotykaną wadą jest seplenienie, oraz artykulacja międzyzębowa
Dzieci z zespołem Downa dużo później rozpoczynają swoją przygodę z mową . Jest wiele przyczyn, które oddziałują na opóźniony rozwój, np. asynchronia umiejętności językowych, uszkodzenie poznawczej podstawy nabywania języka, które można zauważyć już przy pierwszych próbach nawiązania kontaktu ze swoimi rodzicami. Dzieci te rzadko podejmują inicjatywę werbalnego i niewerbalnego kontaktu z matką. Problem utrzymuje się przez pierwsze 18 miesięcy co sugeruje, iż ta zdolność rozwija się u dzieci z ZD później niż u rówieśników. Ważnym problem wpływającym na rozwój mowy u dzieci jest niskie napięcie mięśniowe ust, języka, podniebienia miękkiego i mięśni oddechowych. Wiotkość mięśni utrudnia swobodne tworzenie dźwięków. Często również słabiej rozwinięta jest środkowa część twarzy, podniebienie jest wyższe i węższe, a kości szczękowe mniejsze, przez co dziecko ma duży problem z utrzymaniem języka w ustach. Oddychanie przez usta, spowodowane niedorozwojem zatok również może mieć wpływ na mowę dzieci z zespołem Downa.[2]
Terapia
Proces nabywania umiejętności komunikacyjnych u dzieci z zespołem Downa przebiega podobnie jak u dzieci z normą rozwojową, lecz trwa nieco dłużej. Wiele dzieci wymawia swoje pierwsze słowo między drugim a trzecim rokiem życia. Bardzo trudno określić dokładny wiek w którym dzieci z zespołem Downa zaczynają mówić, często świadomie wykonany gest jest pierwszym wypowiedzianym słowem. Wiele problemów z mową u dzieci z zespołem Downa jest powodem wielkiej frustracji zarówno dla dziecka, jak i jego opiekunów. Komunikowanie się jest dla nich wielkim wyzwaniem. Dlatego na terapii logopeda powinien jak najwięcej nakłaniać dziecko do swobodnych wypowiedzi. Dziecko nie powinno unikać wypowiedzi na tle grupy, należy stwarzać mu warunki, które będą motywowały dziecko do nawiązywania kontaktów z otoczeniem. Pojawiające się trudności powinny być bardzo szybko niwelowane za pomocą konkretnych technik.
Wielu logopedów podejmuje terapię dzieci z zespołem Downa metodą „Do rozmowy potrzeba dwojga’’, która jest rekomendowana dla dzieci z ORM. W procesie terapii wielkie znaczenie mają rodzice, którzy przyjmują rolę ‘’opiekuna uważnego’’, skoncentrowanego na zachowaniach dziecka. Rodzice zachęcają dziecko do podejmowania aktywności i podążają za jego zainteresowaniami. Techniki, którymi posługuje się logopeda w trakcie terapii to: Czekaj i słuchaj, bądź twarzą w twarz, podążaj za dzieckiem. Opiekun dziecka powinien dopasować ilość swoich wypowiedzi do wypowiedzi dziecka, sygnalizować dziecku kolejność w wypowiadaniu się, a także podtrzymywać rozmowę.
Kolejną metodą jest modelowanie języka, które ma na celu stymulowanie rozwoju odbiorczych i nadawczych kompetencji językowych. W terapii „Do rozmowy potrzeba dwojga” skupiamy się na przyswajaniu języka przez interakcję.[3] Wszystkim osobom pracującym z dzieckiem z ZD powinno zależeć na tym, aby dziecko w jakikolwiek sposób podejmowało próby komikowania się. Logopeda powinien mieć na uwadze, że to nie płynność lub wyrazistość mowy jest najważniejsza. Skuteczna stymulacja komunikowania się dziecka z ZD wymaga zaangażowania wielu osób, bardzo istotna jest nić porozumienia na linii dziecko-logopeda-rodzic. To właśnie rodzice powinni w dużym stopniu zostać otoczeni opieką psychologiczno-pedagogiczną, przez którą będą mogli efektywnie wspomagać swoje dziecko. Zadaniem logopedy w terapii dzieci z zespołem Downa jest wdrażanie wspomagających metod komunikacji, które na pewnym poziomie są pomocną strategią interwencji logopedycznej. Terapia logopedyczna przy czynnym zaangażowaniu najbliższego otoczenia prowadzi do bardzo istotnych zmian, które zachodzą w mowie jak i życiu pacjenta. Należy jednak mieć na uwadze potrzebny czas i pracę wkładaną w terapię. Logopedzi pracujący z dziećmi z zespołem Downa powinni wiedzieć, że to rodzice mają największy wpływ na rozwój mowy u swoich dzieci, ponieważ spędzają z nimi największą ilość czasu. Ich zadanie powinno polegać na modelowaniu poszczególnych wypowiedzi i zachowań swoich pociech przy wsparciu odpowiednich terapeutów.
[1] .Skibska M.Martyniak., Dziecko z zespołem Downa wybrane zagadnienia terapii. Bielsko-Biała, ATH Katedra Pedagogiki i Psychologii., str.21-24
[2] D.Larysz J.Skibska., 2012. Neurologopedia w teorii i praktyce. Wybrane zagadnienia diagnozy i terapii dziecka. Bielsko-Biała, Wydawnictwo naukowe ATH, strona 156-160.
[3] Skibska M.Martyniak., Dziecko z zespołem Downa wybrane zagadnienia terapii. Bielsko-Biała, ATH Katedra Pedagogiki i Psychologii., str.26-29
-37462c6e0c9c38be.jpg)
