Ćwiczenia logopedyczne w domu

Każdy rodzic, którego dziecko uczęszcza na zajęcia logopedyczne, doskonale wie, że skuteczność terapii zależna jest od tego, czy wykonywane są ćwiczenia w domu. Dzięki temu dziecko utrwala wiedzę oraz umiejętności, które przyswoiło w gabinecie. Ćwiczenia logopedyczne można wykonywać również z dzieckiem, które nie wymaga opieki logopedy. W ten sposób stymulujemy jego rozwój, a zwłaszcza rozwój mowy. Warto zauważyć, że ćwiczenia logopedyczne z dzieckiem nie mogą odbywać się na siłę i zawsze muszą mieć formę zabawy.

Przykłady zabaw logopedycznych

Zabaw, które możemy wykonać z dzieckiem w domu, jest bardzo dużo. Co ważne, możemy do tego wykorzystać przedmioty codziennego użytku.

Ciekawą i bardzo znaną zabawą dla najmłodszych jest zabawa w „A kuku!”. Wspiera ona rozwój emocjonalny i społeczny dziecka.

Podczas codziennego spędzania czasu z dzieckiem warto zwracać jego uwagę na dźwięki z otoczenia, np. kapanie wody, szelest liści. Dzięki temu opisujemy dziecku świat, dostarczamy mu bodźce słuchowe i słowne. Dobrze jest wykorzystywać przy tej okazji wyrazy dźwiękonaśladowcze (np. kap-kap).

Jedną z zabaw logopedycznych są ćwiczenia oddechowe. Możemy do nich wykorzystać kolorowe piórka, które będziemy zdmuchiwać z dłoni, robiąc zawody, kto zdmuchnie dalej. Dmuchając na piórko możemy starać się utrzymać je jak najdłużej w powietrzu.  

Do ćwiczeń oddechowych warto wykorzystać małe, lekkie piłeczki (np. styropianowe). Ciekawym pomysłem jest zrobienie toru przeszkód i dmuchanie na piłeczkę w taki sposób, aby przeprowadzić ją do końca toru.
Jedną z lubianych zabaw oddechowych jest „oddechowa gra w piłkę”. Potrzebne jest nam do tego boisko, piłeczka oraz słomki. Zadanie polega na tym, aby dmuchając na piłeczkę za pomocą słomki, starać się wcelować piłką do bramki przeciwnika. Takie boisko można kupić przez Internet lub wykonać samemu, wykorzystując karton, zieloną kartkę papieru, klej oraz pisak lub korektor do narysowania linii.

Mając do dyspozycji słomki możemy zrobić „burzę” w szklance wody. Należy jednak pamiętać, że podczas korzystania ze słomek, musi być ona trzymana wargami (nie zębami), leżeć po środku ust (nie po prawej lub po lewej stronie) i nie może być zagryzana zębami.

Do ćwiczeń oddechowych można wykorzystać także wiatraczki, dmuchanie baniek mydlanych, zdmuchiwanie małych skrawków papieru, gwizdanie, grę na instrumentach, np. na flecie prostym.

Wykonując ćwiczenia oddechowe należy pamiętać o prawidłowym torze oddechowym, czyli wdech nosem, wydech ustami.

Aby wzmocnić mięśnie twarzy wystarczy, w formie zabawy, robić z dzieckiem śmieszne miny. Na rynku dostępne są książeczki z opowiadaniami, w których zawarte są ćwiczenia mięśni twarzy oraz ćwiczenia narządów artykulacyjnych. Dzięki takim książeczkom nie tylko wzmacniamy mięśnie potrzebne do prawidłowego mówienia, ale również wzbogacamy słownik dziecka i rozwijamy jego wyobraźnię.

Ciekawą zabawą jest kategoryzowanie. Możemy wykorzystać do tego przedmioty codziennego użytku np. klocki. Do jednego pudełka dziecko wrzuca klocki w kolorze zielonym, a do drugiego klocki w kolorze czerwonym. Można kategoryzować zabawki np. misie do jednego pudełka, samochody do drugiego.

Dobrym pomysłem są także zabawy z sekwencyjnością, stymulujące lewą półkulę mózgu, która odgrywa ważną rolę w procesie mówienia. Ćwiczenia z sekwencji wzrokowych zaczynamy od dwóch elementów, które układamy w sposób linearny a zadaniem dziecka jest odwzorowanie naszej sekwencji, układając w kierunku od lewej do prawej. Następnym etapem jest układnie sekwencji bez jednego elementu, czyli rodzic układa np. klocki w sekwencji czerwony – zielony – czerwony – ?. Zadaniem dziecka jest dołożenie zielonego elementu. Trzeci etap to dołożenie brakującego elementu w środku sekwencji.

Ćwiczenia z sekwencji słuchowych polegają na wystukiwaniu sekwencji na instrumentach. Dziecko musi powtórzyć po nas sekwencję.

Ćwiczenia z sekwencji ruchowych to nic innego jak powtarzanie po nas określonych ruchów w odpowiedniej kolejności, np. tupnij – klaśnij. Sekwencją ruchową są też wszystkie układy taneczne.

Zarówno w przypadku sekwencji wzrokowych, słuchowych jak i ruchowych, gdy zauważymy, że dziecko radzi sobie z dwoma elementami, wydłużamy sekwencje poprzez dodawaniem kolejnych elementów.

Dzieci bardzo lubią zabawy tematyczne np. w dom. Dzięki temu uczą się naśladowania, wchodzenia w rolę, ćwiczą wyobraźnię, wzbogacają słownictwo. Takie zabawy są korzystne dla rozwoju społeczno-moralnego.

Gry logopedyczne

Na rynku jest wiele ciekawych gier logopedycznych. Należy jednak wybierać takie, które dopasowane są do wieku i etapu rozwoju dziecka.

Do rozwijania mowy biernej dobrze sprawdzą się takie gry jak:

• Granna – Puzlino. Co nie pasuje? W pudełku znajdziemy 24 elementy, które należy połączyć w 12 par. Podczas gry dziecko ćwiczy spostrzegawczość i koncentrację uwagi.
• Granna Memo. Dzięki tej grze dziecko ćwiczy pamięć i koncentrację uwagi.
• Puzzle firmy Alexander, które oferują wiele wariantów. Jednym z nich są puzzle magnetyczne – ubranka. Dziecko ma do dyspozycji karty z ubraniami, które dopasowuje wg własnego pomysłu do bohaterów puzzli – Ani i Tomka.

Do rozwijania mowy czynnej można wykorzystać poniższe gry:

• Seria „Moje pierwsze słowa” – dziecko poznaje wyrazy dźwiękonaśladowcze, samogłoski, pierwsze słowa.
• Gra w „Zgadnij, kto to?” – dziecko musi zadawać pytania przeciwnikowi, aby odgadnąć, którą postacią jest drugi gracz.
• Seria „Opowiem ci mamo” firmy Alexander pozwala ćwiczyć budowanie dłuższych zdań, opowiadań, rozwija i wzbogaca słownictwo, uczy rozumienia przyczynowo-skutkowego.

Gry dla dzieci objętych terapią logopedyczną z powodu wad wymowy oraz wspierające prawidłową wymowę:

• „Szumy, ciszki i syki” wyd. Harmonia – pozwala na utrwalanie prawidłowej wymowy głosek szeregu szumiącego (sz,rz,cz,dż), ciszącego (ś,ź,ć,dź) oraz syczącego (s,z,c,dz) we wszystkich pozycjach wyrazu (na początku, w środku i na końcu).
• Seria „Piotruś logopedyczny” Komlogo – każdy zestaw jest dopasowany do ćwiczenia konkretnych głosek. Oprócz utrwalania prawidłowej wymowy, dziecko ćwiczy pamięć i uwagę, a także musi wykazać się spostrzegawczością.
• Gra „Jenga” lub „Małpki” to doskonałe propozycje, które można wykorzystać, aby ćwiczyć prawidłową wymowę. Dziecko, dokładając każdy element, musi wykonać ćwiczenie narządów artykulacyjnych lub np. powiedzieć głoskę, którą ćwiczy w gabinecie logopedycznym. Oprócz tego doskonali zręczność.

Warto zauważyć, że tak naprawdę każdą grę można wykorzystać w sposób logopedyczny. Trzeba tylko wykazać się pomysłowością i być kreatywnym.

Piosenki logopedyczne

Piosenki w zabawach logopedycznych można wykorzystać na różny sposób. Można słuchać piosenek, śpiewać, tańczyć a także wykorzystać je do relaksacji.

Śpiewanie piosenek korzystanie wpływa na oddychanie i fonację, a do tego rozwija słuch muzyczny, który odpowiedzialny jest za melodię, rytm, intonację, tempo. Śpiewanie często pomaga osobom, które zmierzają się z trudnością niepłynności mowy.

Podczas słuchania muzyki relaksacyjnej człowiek relaksuje się, wycisza, zmniejsza się jego napięcie mięśniowe.  

Piosenki można wykorzystać do tańczenia, dzięki czemu wspieramy rozwój motoryki dużej.

Dobrym pomysłem jest połączenie piosenek z logorytmiką, czyli zabawami ruchowymi. W tym celu należy włączyć piosenkę i wykonywać ruchy odpowiadające tekstowi. Przykładem piosenki, który możemy wykorzystać w logorytmice jest utwór dziecięcy: „Głowa, ramiona, kolana, pięty”.

Piosenki warte uwagi:

• „Głowa, ramiona, kolana, pięty”
• „Stary niedźwiedź mocno śpi”
• „Była sobie żabka mała”
• „A ram sam, sam”
• „Kaczuszki”
• Piosenki i śpiewniki Pomelody

Logorytmika

Jak już wspomniałam powyżej logorytmikę można wykorzystać w ćwiczeniach logopedycznych.

Logorytmika to połączenie aspektu logopedycznego z rytmiką, dzięki czemu oddziałuje na sferę słuchową – bardzo ważną dla prawidłowego rozwoju mowy, sferę ruchową i słuchowo – ruchową.  

Przykładami zabaw logorytmicznych, oprócz podanych powyżej, mogą być:

• Wystukiwanie rytmu na instrumentach (instrumenty można kupić, zrobić samemu lub wykorzystać przedmioty codziennego użytku, np. garnek jako bębenek).
• Wytupywanie rytmu nogami.
• Ćwiczenie polegające na tym, że gdy muzyka jest głośno, chodzimy jak słoń, tupiąc nogami a gdy muzyka jest cicho, chodzimy na paluszkach.
• Ćwiczenie polegające na tym, że gdy gra muzyka, dziecko chodzi swobodnie, a gdy muzyka przestaje grać, dziecko musi stanąć bez ruchu.

Zabawy paluszkowe

Zabawy paluszkowe zna każdy z nas. Są to wyliczanki w postaci krótkich wierszyków, podczas których wykorzystujemy palce. Wiersze wzbogacają słownictwo dziecka i stymulują rozwój mowy. Wykorzystanie palców to usprawnianie motoryki małej, która również ma duże znaczenie dla prawidłowego rozwoju mowy. Podczas zabaw paluszków możemy wziąć rączki dziecka i wykonywać nimi gesty. U starszych dzieci można wykorzystać umiejętność naśladowania i poprosić, aby dziecko zrobiło tak, jak my.

Przykłady zabaw paluszków:

• „Sroczka kaszkę ważyła”.
• „Idzie rak nieborak”.
• „Idzie kominiarz po drabinie”.

Dużo ciekawych zabaw paluszkowych znajdziecie Państwo w książce pt. „Zabawy paluszkowe” Krzysztofa Sąsiadka.

Kalambury

Kalambury to kolejny przykład zabawy, którą można wykorzystać w sposób logopedyczny.

Bawiąc się z dzieckiem w kalambury możemy wykorzystać hasła zawierające np. głoskę, którą dziecko ćwiczy u logopedy.

Za pomocą gestów, a także ruchów rąk i nóg dziecko musi pokazać hasło. Ćwiczy w ten sposób motorykę dużą i kreatywność, a gdy to ono musi odgadnąć hasło, ćwiczy kreatywne myślenie i finalnie, w momencie odgadnięcia hasła, ćwiczy głoski zawarte w nazwie.

Do zabawy w kalambury można wykorzystać grę „Kalambury” firmy Trefl.

Gra w skojarzenia

Jest to doskonała zabawa rozwijająca pamięć, mowę, kreatywne myślenie i wyobraźnię. Przykłady zabaw w skojarzenia:

• Podajemy hasło, a zadaniem dziecka jest powiedzenie słów, które kojarzą mu się z hasłem. Np. hasło: lato. Słowa: wakacje, plaża, lody.
• Tworzymy ciąg wyrazów. Podajemy słowo. Zadaniem dziecka jest wymyślenie wyrazu, który kojarzy mu się z podanym przez nas hasłem. Dziecko z rodzicem na zmianę podają skojarzenia do wyrazu podanego przez przeciwnika.
• Podajemy kolor, a dziecko musi wymyślić 5 rzeczy w tym kolorze. W przypadku starszych dzieci można to zrobić w formie rywalizacji na czas.

Na rynku dostępna jest gra „Skojarzenia” firmy Alexander.

Opowiadania logopedyczne

Opowiadania niosą za sobą bardzo duże korzyści dla rozwoju dziecka. Pobudzają wyobraźnię i zainteresowanie światem, rozwijają słownictwo, stymulują rozwój mowy, wyciszają, pozwalają na poruszenie z dzieckiem tematu dotyczącego emocji.

W aspekcie terapii mowy można wykorzystać wierszyki logopedyczne, w których – oprócz treści edukacyjnych -znajdziemy także ćwiczenia narządów mowy.

Czytanie opowiadań, bajek oraz zadawanie dziecku pytań odwołujących się do znajomości treści pozwala na rozwój słownictwa i stymulację mowy, a także pozwala ćwiczyć koncentrację uwagi.

W trakcie czytania bajki warto zapytać dziecko, jak według niego zakończy się historia. W ten sposób pobudzimy wyobraźnię dziecka i zachęcimy go do kreatywnego myślenia.

Tworzenie z dzieckiem własnych opowiadań pozwala na rozwój słownictwa i wyobraźni. Możemy do tego wykorzystać np. kilka przedmiotów codziennego użytku lub karty z obrazki. Zadanie polega na ułożeniu opowiadania z wykorzystaniem konkretnych haseł.

Należy pamiętać, że w przypadku, gdy dziecko objęte jest terapią logopedyczną, wszystkie gry i zabawy logopedyczne powinny być dostosowane do możliwości dziecka i aktualnego etapu terapii.

Jeżeli szukasz dobrego logopedy zarówno dla młodego, jak i nieco starszego pacjenta, to zapraszamy Cię do zapoznania się ze stroną:

https://www.dobrylogopeda.edu.pl/logopeda-online