Dlaczego moje dziecko wystawia język podczas mówienia?

Rodzice są pierwszymi obserwatorami zachowań swojego dziecka. Obserwują je podczas zabawy, snu i codziennych czynności i szybko zauważają, gdy mowa dziecka jest zniekształcona. Częstym problemem jest wysuwanie przez dzieci języka między zęby podczas mówienia. Nazywamy to seplenieniem międzyzębowym. Pojawia się ono zwykle ok. 3.-4. r.ż. Wada ta charakteryzuje się tym, że podczas artykulacji spółgłosek trzech szeregów: syczącego (s, z, c, dz), szumiącego (sz,rz, cz, dż), ciszącego (ś, ź, ć, dź) lub dodatkowo innych głosek, np. zębowych t, d, n czubek języka wysuwa się między zęby w linii środkowej lub z boku. Szczęka dolna jest opuszczona, co powoduje brak zbliżenia zębów, w konsekwencji czego język jest spłaszczony i powietrze rozprasza się po całej jego powierzchni. Wytwarzany w ten sposób dźwięk jest zbliżony do angielskiego th /θ, ð/.U małych dzieci w okresie wypadania mlecznych siekaczy seplenienie międzyzębowe może występować jako zjawisko przejściowe. Należy jednak zadbać o to, aby nawyk ten, nie utrwalił się po wyrośnięciu zębów stałych. Poniższy artykuł ma na celu rozwianie wątpliwości rodziców, a także wskazanie skutecznego postępowania, w przypadku zauważenia, że dziecko wysuwa język za żeby.

Jakie są przyczyny seplenienia?

Seplenienie najczęściej powstaje w okresie kształtowania się mowy. Przyczyn seplenienia międzyzębowego może być kilka. Mogą wynikać one zarówno z nieprawidłowych nawyków, m.in.:

• długotrwałe używanie smoczka
• picie z butelki ze smoczkiem/kubka niekapka zamiast z otwartego kubka
• ssanie kciuka
• nieprawidłowy sposób oddychania (oddychanie prze usta).

Jak również z wad anatomicznych:

• wad zgryzu
• skrócenia wędzidełka języka (ankyloglossia)
• nieprawidłowego funkcjonowania narządów artykulacyjnych: braku pionizacji języka, niskiej sprawności języka, warg i żuchwy – wszystkie te nieprawidłowości powodują u dziecka niemożność prawidłowej artykulacji głosek.

Jakie choroby mogą towarzyszyć seplenieniu?

Aby dziecko mogło poprawnie wymawiać dane głoski, niezbędne są odpowiednie warunki w jamie ustnej oraz kształtowanie prawidłowych nawyków higienicznych i żywieniowych od urodzenia. W razie wykrycia nieprawidłowości konieczne będzie szybka konsultacja lekarska. Wysuwanie języka za zęby podczas mówienia może wynikać z współtowarzyszących wad lub chorób, takich jak:

• przerost trzeciego migdałka, alergie, częste infekcje dróg oddechowych – co powoduje, że dziecko nieprawidłowo oddycha (ustami zamiast nosem), język nie jest oparty o podniebienie, lecz wsunięty między zęby
• zbyt krótkie wędzidełko, które ogranicza ruchy języka
• zgryz otwarty – czyli brak zwarcia między górnymi i dolnymi zębami, w konsekwencji czego tworzy się szpara, przez którą język wydostaje się na zewnątrz jamy ustnej
• nieprawidłowy sposób połykania, tzw. połykanie infantylne (przy połykaniu dziecko wysuwa język między zęby)
• nieprawidłowe napięcie mięśniowe języka – zbyt duże (język sztywny), zbyt małe (język wiotki).

Wszystkie powyższe nieprawidłowości należy skonsultować ze specjalistami: pediatrą, laryngologiem, ortodontą i logopedą, którzy określą, co może być przyczyną powstałej wady i zaproponują odpowiednie leczenie i terapię. 

Jak przebiega proces terapeutyczny seplenienia?

Terapię seplenienia międzyzębowego należy rozpocząć jak najszybciej, aby nawyk wkładania języka między zęby nie był jeszcze utrwalony. Diagnozę najlepiej zacząć od konsultacji z ortodontą, który oceni budowę zębów i stwierdzi ewentualną wadę zgryzu. Istotna może również wizyta u laryngologa, który sprawdzi wędzidełko języka, a w razie potrzeby skieruje dziecko na badanie słuchu. Wreszcie można udać się na pierwszą konsultację do logopedy, u którego rozpocznie się terapia polegająca na niwelowaniu powstałej wady.

Logopeda oceni także sprawność narządów artykulacyjnych: język, wargi, podniebienie. Logopeda przeprowadzi również wywiad z rodzicem i orientacyjne badanie słuchu. Czasami niezbędna może okazać się również wizyta u fizjoterapeuty, ponieważ przyczyną występującej nieprawidłowości może być problem z napięciem mięśniowym w obrębie jamy ustnej. Fizjoterapeuta może zalecić masaże, które po krótkim instruktażu mogą przeprowadzić rodzice w domu lub logopeda podczas prowadzonej terapii.  

Należy mieć na uwadze, iż seplenienie międzyzębowe jest jedną z najtrudniejszych do usunięcia wad wymowy, a bez szybkiej terapii będzie się pogłębiać. Dlatego ważne jest aby działać wielotorowo, a wtedy na efekty nie będzie trzeba długo czekać.

Seplenienie – terapia logopedyczna

Logopeda przeprowadzi badanie mowy, a po rozpoznaniu istniejącej wady rozpocznie z dzieckiem terapię mającą na celu zniwelowanie powstałej nieprawidłowości. Przed spotkaniem z logopedą warto przygotować niezbędne dokumenty (jeśli zostały zgromadzone), np. od ortodonty czy laryngologa. Pozwoli to skutecznie zaplanować oddziaływania terapeutyczne. Proces nauczania dziecka prawidłowej wymowy logopeda zacznie od usprawniania narządów artykulacyjnych, a przede wszystkim języka. Mały pacjent będzie musiał nauczyć się prawidłowego ułożenia artykulatorów. Podczas ćwiczeń logopeda będzie dążył do tego, aby zęby coraz bardziej zbliżały się do siebie i powstało tzw. zwarcie (brak szczeliny pomiędzy zębami). Dużą rolę w niwelowaniu seplenienia międzyzębowego pełnią ćwiczenia oddechowe. W trakcie prawidłowego oddychania, na języku tworzy się rowek, dzięki któremu powstaje prawidłowy dźwięk.

Czy seplenienie przejdzie samo?

Niestety, często problem sygamtyzmu międzyzębowego jest lekceważony zarówno przez rodziców jak i najbliższe otoczenie dziecka. Dużo osób błędnie myśli, że „dziecko z tego wrośnie” lub „ma jeszcze czas, aby nauczyć się mówić”. Otóż jest to niestety niesłuszne stwierdzenie, gdyż bez pomocy rodziców i specjalistów takich jak: logopeda, laryngolog i ortodonta dziecko samo nie zwalczy problemu. Z biegiem czasu, może zacząć bardziej kontrolować ruchy języka, jednakże wada ta wymaga wielu ćwiczeń.

Polecamy Ci artykuł w którym dowiesz się więcej na ten temat: https://www.dobrylogopeda.edu.pl/poradnik-pacjenta/czy-moje-dziecko-wyrosnie-z-seplenienia

Seplenienie – jak pomóc dziecku?

Pierwszym ważnym ćwiczeniem, które w naturalny sposób usprawnia narządy artykulacyjne (język, wargi, podniebienie i żuchwę) jest karmienie piersią. Picie z otwartego kubeczka, jedzenie łyżeczką oraz żucie i gryzienie pokarmów wpływają na dalsze doskonalenie tych funkcji. Oprócz tego przyczyniają się do wykształcenia prawidłowego zgryzu i sposobu połykania. Częste oczyszczanie nosa z wydzieliny ułatwi dziecku prawidłowe oddychanie przez nos (a nie przez usta). Warto od urodzenia rozwijać u dziecka wrażliwość słuchową (śpiewanie piosenek, słuchanie kołysanek, zabawy dźwiękonaśladowcze).

Bardzo ważne jest, aby rodzice jak najwcześniej zauważyli powstałą wadę i szukali pomocy wśród wymienionych wyżej specjalistów. Należy pamiętać, że wady wymowy ograniczają rozwój dziecka i mogą wpłynąć niekorzystnie na jego przyszłość (np. trudności w komunikacji z rówieśnikami).

Dlatego Droga mamo, kochany tato:

Ćwiczenie wspierające prawidłową mowę wcale nie muszą być nudne. Możesz je wykonywać z dzieckiem podczas codziennych czynności, a inspirację do zajęć znajdziesz poniżej.

Seplenienie – ćwiczenia w domu:

1. „Uśmiech dla misia”

(rozchylanie warg jak przy uśmiechu)

Siądź z dzieckiem przed lustrem,

uśmiechnij się rozciągając wargi jak tylko możesz.

Uśmiechnij się, pokazując zęby.

2. „Piosenka dla misia”

(ułożenie języka za dolnymi zębami, jak przy wymowie głoski a)

3. „Niesforny wietrzyk”

 (ćwiczenie oddechowe ułatwiające prawidłowe kierowanie powietrza przy głoskach syczących)

Ty też możesz być wesołym wietrzykiem.

Przygotuj ptaszki i motylki z papieru i powieś je na sznurkach.

Dmuchaj na nie raz lekko, a raz mocno, długo i krótko, z daleka lub z bliska.

Propozycje ćwiczeń pochodzą z pozycji: Dawczak B., Spychał I., „Syczki”, Gdańsk 2013.

4. Zabawy dźwiękonaśladowcze

– naśladowanie węża: sss, świerszcza: cyt, cyt, pszczółki: zzzz, dzwoneczka: dzyń, dzyń (dodatkowo, można wspomóc je obrazkami narysowanymi wspólnie z dzieckiem)

– naśladowanie dźwięków:

• mężczyzna – głośne „hohohoho”
• kobieta – o średnim natężeniu „hahahaha”
• staruszka – cichutko  „hehehehe”
• dziewczynki – piskliwy „hihihihi”
• chłopcy – hałaśliwy „hahahaha”

5. Ćwiczenia oddechowe

(pamiętamy o prawidłowym sposobie oddychania – wdech nosem, wydech ustami):

• zdmuchiwanie kolorowych pomponów, piórek, kawałków papieru z ręki, stolika

• dmuchanie na piórko, tak aby nie upadło na ziemię

• dmuchanie baniek mydlanych (dla urozmaicenia z różnym natężeniem oddechu, np. mocno/delikatnie)

• dmuchanie na wiatraczek (można go wykonać samodzielnie w domu z papieru i patyczka)

PAMIĘTAJMY, ABY UNIKAĆ ĆWICZEŃ WYMAGAJĄCYCH WYSUWANIA JĘZYKA POZA JAMĘ USTNĄ!

Szukasz konsultacji, diagnozy lub terapii logopedycznej online? Zobacz polecanych logopedów online i uzyskaj pomoc dzięki wizycie logopedycznej przez Internet. https://www.dobrylogopeda.edu.pl/logopeda-online

Literatura:

1. Stecko E., „Zaburzenia mowy dzieci-wczesne rozpoznawanie i postępowanie logopedyczne”, Warszawa 2002.

2. Antos D., Demel D., Styczek I., „Jak usuwać seplenienie i inne wady wymowy”, Warszawa 1967.

3. Minczakiewicz E., „Mowa, rozwój, zaburzenia, terapia”, Kraków 1997.

4. Szłapa K., „Cmokaj, dmuchaj, parskaj, chuchaj: ćwiczenia oddechowe i artykulacyjne dla najmłodszych”, Warszawa 2012.