Wpływ motoryki dużej na mowę dziecka

Obserwując rozwój dzieci, coraz częściej można u nich zauważyć zaburzenia w obrębie motoryki dużej i małej. Znaczenie ma tutaj fakt, że dzieci coraz więcej czasu spędzają przed telewizorem, smartfonem, zapominając o aktywności ruchowej i zabawach z rówieśnikami. A to właśnie ruch jest najważniejszym elementem stymulującym rozwój mowy. Dlatego tak ważne jest, aby poświęcać dziecku czas na zabawy ruchowe, zachęcać je do biegania, skakania czy rysowania.

Czym jest motoryka duża?

Motoryka duża to tzw. duży ruch. Są to wszystkie aktywności ruchowe, w które zaangażowane jest całe ciało. Przykładem motoryki dużej jest np. bieganie, skakanie, jazda na rowerze, gra w piłkę. Motoryka duża kształtuje prawidłową postawę ciała, odpowiada za równowagę oraz koordynację wzrokowo-ruchową.

Czym jest motoryka mała?

Oprócz motorki dużej mamy również motorykę małą. Motoryka mała to sprawność dłoni i palców dłoni. A zatem malowanie, rysowanie, kolorowanie, pisanie, nawlekanie koralików, zapinanie i odpinanie guzików to właśnie motoryka mała. Aby rozwój motoryki małej przebiegał harmonijnie, niezbędna jest prawidłowo rozwinięta motoryka duża.

Wpływ motoryki dużej i małej na rozwój dziecka

Ruch to podstawa prawidłowego rozwoju dziecka, a rozwój motoryki dużej i małej ma ogromne znaczenie dla rozwoju fizycznego, społecznego, psychicznego i poznawczego.

Rozwój motoryczny dziecka zaczyna się od pierwszych dni jego życia. Każdy nowy etap rozwoju motorycznego wpływa na kształtowanie się kolejnych funkcji.

Dziecko ćwiczy motorykę dużą już od pierwszego miesiąca, kiedy próbuje unosić główkę. W kolejnym miesiącu pojawia się symetryczne i naprzemienne wymachiwanie nogami. Jest to przygotowanie do pełzania i raczkowania. Pełzanie i raczkowanie mają przygotować dziecko do zdobywania przestrzeni. Chodzenie za rękę ma na celu przygotowanie do poznania świata. Umiejętność toczenia piłki w kierunku drugiej osoby to wstęp do zabaw tematycznych oraz nawiązywanie kontaktu z drugą osobą. Natomiast kopanie piłki przez dziecko pozwala przygotować je do jazdy na hulajnodze, rolkach, łyżwach.   

Równie ważna dla rozwoju dziecka jest motoryka mała. W mózgu ośrodek odpowiedzialny za mowę leży w sąsiedztwie ośrodka, który jest odpowiedzialny za precyzyjne ruchy rąk, czyli za motorykę małą. Dlatego też motoryka mała ma ogromne znaczenie dla rozwoju mowy.

Podobnie jak w przypadku motoryki dużej, motoryka mała rozwija się od pierwszych dni. Na początku dłonie dziecka są zaciśnięte, ale wraz z rozwojem następuje ich otwarcie, aby ok. 2–3. miesiąca życia dziecko mogło przez chwilę utrzymać w rękach grzechotkę. Jest to etap przygotowujący malucha do koordynacji wzrokowo-ruchowej. W kolejnych miesiącach życia dziecko bawi się rękoma, dzięki czemu przygotowuje się do manipulacji i artykulacji. Wkładanie rąk do ust sprawia, że dziecko poznaje świat, dlatego warto pozwolić dziecku na stymulację jamy ustnej za pomocą rąk i zabawek. Umiejętność samodzielnego odwracania kartek w książkach, oglądanie ich i wskazywanie palcem na obrazki to przygotowanie do nauki czytania.  

Odpowiednia ilość ruchu wpływa na wzrost i uwapnienie kości, polepsza krążenie krwi i ukrwienie mięśni, dzięki czemu zapewnia dziecku prawidłowy rozwój fizyczny.

Zabawy, w których dziecko musi pchać lub ciągnąć zabawki, stymulują rozwój poznawczy, w tym zmysł wzroku i słuchu, a także pomagają ćwiczyć koncentrację uwagi. Zabawki są zazwyczaj zróżnicowane dotykowo. Jedne są plastikowe i twarde, a inne miękkie. To sprawia, że stymulujemy u dziecka zmysł dotyku.

Dzięki wspólnym zabawom dziecko wchodzi w interakcje z innymi, rozwijając sferę społeczną. W tym miejscu należy podkreślić, że dziecko mniej sprawne motorycznie może unikać zabaw z innymi oraz może zostać wykluczone przez grupę rówieśników. Ważna jest tutaj również samodzielność. Dziecko mające trudności w ubieraniu się, samodzielnym spożywaniu posiłków, może czuć się zawstydzone i unikać relacji z drugą osobą, co będzie miało negatywny wpływ na rozwój społeczny dziecka.  

Dzieci, które lepiej radzą sobie pod względem motorycznym łatwiej wchodzą w relacje z innymi, są bardziej odważne i pewniejsze siebie, co pozytywnie rzutuje na rozwój psychiczny.

Zabawy ruchowe stymulują rozwój mowy i mają znaczenie dla rozwoju prawidłowego chwytu pisarskiego.

Ale przede wszystkim ruch to ZABAWA. A dziecko rozwija się właśnie poprzez zabawę i wchodzenie w relacje z drugą osobą.

Wpływ motoryki dużej na mowę

Etapy rozwoju ruchowego idą w parze z etami rozwoju mowy. Kiedy dziecko zaczyna podnosić główkę pojawia się głużenie.

Gaworzenie następuje wraz z umiejętnością siadania, a pierwsze słowa występują razem z pierwszymi krokami.

Warto zauważyć, że aby dziecko nauczyło się mówić, musi najpierw naśladować ruchy naszego aparatu artykulacyjnego, a do tego niezbędny jest prawidłowym rozwój ruchowy.

Należy pamiętać, że mowa to nie tylko ruchy narządów artykulacyjnych. To także ruchy całego naszego ciała. Swoje emocje i potrzeby możemy wyrażać za pomocą mowy niewerbalnej, np. za pomocą mimiki, gestów, postawy ciała. Wyciągnięcie ręki, zgarbienie ciała, tupanie nogą czy kiwanie głową to nic innego, jak wyrażanie siebie za pomocą ruchu.

Problemy rozwoju motorycznego

O tym, że rozwój motoryczny przebiega nieprawidłowo, mówimy wówczas, gdy umiejętności ruchowe dziecka odbiegają od ogólnie przyjętych norm.

Przykładami nieprawidłowości w zakresie motoryki dużej są:

• opóźnienia w rozwoju ruchowym w pierwszych latach życia (unoszenie główki, odwracanie się, siadanie, stanie)
• nieprecyzyjne ruchy ciała
• trudności z wchodzeniem po schodach i schodzeniem z nich
• trudności z rzucaniem i/lub łapaniem piłki
• unikanie zabaw ruchowych
• problem z utrzymaniem równowagi, w tym trudność w jeździe na rowerze
• potykanie się o przedmioty

Przykładami nieprawidłowości w zakresie motoryki małej są:

• unikanie prac plastycznych: rysowania, malowania, kolorowania, wycinania
• prace plastyczne wykonane w sposób niedbały, nieadekwatny do wieku dziecka
• trudność z chwytem i/lub utrzymaniem narzędzia pisarskiego
• silny nacisk na narzędzie pisarskie (np. na kredkę)
• nieczytelne pismo
• rysunki nieadekwatne do wieku dziecka
• trudności z zapinaniem guzików
• trudności z zapinaniem zamków

Jeżeli widzimy, że zdolności motoryczne są nieodpowiednie do wieku dziecka, należy zgłosić się do specjalisty na konsultację.

Pomoc w zaburzeniach rozwoju motorycznego

W przypadku, gdy w rozwoju dziecka coś nas zaniepokoi, warto zgłosić się po pomoc. Rodzice mają do wyboru wielu specjalistów, w zależności od problemu, z jakim boryka się ich dziecko.

• Logopeda – do logopedy należy się zgłosić w przypadku nieprawidłowości w rozwoju mowy. Logopeda podczas zajęć na pewno wspomoże również rozwój motoryki dużej i małej.

• Fizjoterapeuta – w przypadku, gdy rozwój ruchowy dziecka nie przebiega zgodnie z normami rozwojowymi lub gdy w przebiegającym rozwoju zauważymy nieprawidłowości warto zgłosić się do fizjoterapeuty.

• Pedagog – pedagog z pewnością wspomoże prawidłowy rozwój motoryczny. To również odpowiednia osoba, do której należy zgłosić się w przypadku, gdy u dziecka pojawią się nieprawidłowości w rozwoju społecznym, emocjonalnym.
  
• Dietetyk – zdarza się, że przyczyną zaburzonego rozwoju motoryki jest nieprawidłowa dieta i waga dziecka. W takim przypadku należy skonsultować się z dietetykiem.
  
• Terapeuta integracji sensorycznej – czasami trudności w obrębie motoryki dużej i małej mogą być związane z zaburzeniami integracji sensorycznej. W takiej sytuacji należy poprosić o pomoc terapeutę integracji sensorycznej.

Jak kształtować rozwój motoryki u dzieci?

Rozwój motoryczny jest niezwykle ważny dla prawidłowego rozwoju dziecka, dlatego ważne są czynności stymulujące motorykę dużą i małą. Należy przy tym pamiętać, aby wszystkie zabawy z dzieckiem dostosowywać do wieku i możliwości dziecka.

Przykłady kształtowania motoryki u dzieci w wieku 1-2 lata

• Zachęcajmy dziecko do unoszenia główki. W tym celu rodzic może podnosić zabawkę do góry, w odległości od 15 cm od oczu dziecka. W pierwszych miesiącach życia zabawki powinny być kontrastowe.
• Zachęcajmy do chwytania i podciągania się poprzez umieszczenie nad łóżkiem dziecko kolorowych uchwytów.
• Stwarzajmy sytuacje do pokonywania coraz dalszych odległości przez dziecko.
• Organizujmy zabawy w naśladowanie ruchów np. naśladowanie turlania piłki.
• Zachęcajmy dziecko do korzystania z rowerka biegowego.
• Pozwalajmy dziecku na pierwsze próby samodzielności w zakresie samoobsługi. Dziecko 2-letnie powinno umieć zsunąć ubrania częściowo zdjęte przez rodzica.
• Budujmy z dzieckiem wieże z kilku klocków.
• Dajmy dziecku możliwość do tworzenia pierwszych rysunków.
• Bawmy się z dzieckiem we wrzucenie klocków w otwory.
• Proponujmy korzystanie z łyżeczki i kubeczka.

Przykłady kształtowania motoryki u dzieci w wieku 3-4 lata

• Proponujmy zabawy z wykorzystaniem biegania, skakania.
• Organizujmy tory przeszkód.
• Bawmy się w zawody „kto dłużej utrzyma się na jednej nodze” „kto szybciej dobiegnie do mety”.
• Zachęcajmy do jazdy na rowerku trzykołowym lub czterokołowym.
• Organizujmy zabawy tematyczne np. w domu. Dziecko myje owoce, kroi warzywa, miesza, nakłada a na końcu karmi lalkę/misia.
• Dajmy dziecku możliwość samodzielnego ubierania się.
• Stwórzmy możliwości do rysowania, kolorowania, wycinania.
• Wykorzystujmy do zabawy masy sensoryczne, mąkę, kaszę, piasek itp.

Przykłady kształtowania motoryki u dzieci w wieku 5-6 lat

• Zapiszmy dziecko na taniec, basen, gry sportowe.
• Organizujmy zabawy i aktywności, w których dziecko będzie musiało powtarzać sekwencje ruchowe.
• Proponujmy zabawy z nawlekaniem elementów na sznurek w ustalonej sekwencji.
• Zachęcajmy dziecko do samodzielności w czynnościach codziennych np. w myciu się, wycieraniu, ubieraniu, zawiązywaniu butów.
• Proponujmy tworzenie rysunków tematycznych.

Jeżeli chcesz umówić się na darmową bezpłatną na darmową bezpłatną rozmowę, która przygotuje Cię na pierwsze spotkanie z logopedą albo chcesz zarezerwować termin pierwszej konsultacji logopedycznej, to zachęcamy Cię do odwiedzenia strony:

https://www.dobrylogopeda.edu.pl/polecani-logopedzi-online

Cieszyńska – Rożek J., Metoda Krakowska wobec zaburzeń rozwoju dzieci: z perspektywy fenomenologii, neurobiologii i językoznawstwa, Kraków, Wydawnictwo Centrum Metody Krakowskiej, 2013.

Cieszyńska J., Korendo M., Wczesna interwencja terapeutyczna. Stymulacja rozwoju dziecka od noworodka do 6. roku życia, Kraków, Wydawnictwo Edukacyjne, 2015.

Weichert-Figurska D., Nie seplenię. Program terapii sygmatyzmu, Gdańsk, Wydawnictwo Harmonia, 2014.